[DE - EN - ES - FR - IT - LA - PL - PT]

CONGREGATIO DE INSTITUTIONE CATHOLICA
(de Studiorum Institutis)

_________________________________

Instructio

Studia Iuris Canonici sub luce processus matrimonialis reformationis
 

Novis postulatis, exhibitis binis Litteris Apostolicis Motu Proprio editis Mitis Iudex Dominus Iesus[1] atque Mitis et misericors Iesus,[2] quoad reformationem processuum canonicorum pro causis de matrimonii nullitate declaranda, Congregatio de Institutione Catholica suum ob munus in Instituta academica pro studiis ecclesiasticis, hanc Instructionem edit ad incitandum et indicia praebenda pro studio Iuris Canonici.

Ea incipit, primum, respiciens hodiernam praesentiam institutionum quae officium sustinent docendi Ius Canonicum in Ecclesia universa, ad demonstranda subsidia et difficultates atque extollendum momentum ut praestetur qualitas academica harum institutionum in servitio Ecclesiae.

In prospectu reformationis processuum, quos indicant Litterae Apostolicae Motu Proprio datae, secundum, praeter formas quas iam secum ferunt normae Iuris Canonici, indicat novas formas in memorata reformatione contentas.

Tertium proponuntur quaedam formationis possibilia itinera pro variis competentiae gradibus, necessariis ad exercenda diversa officia.

Postremo Instructio continet normas pertinentes ad singulos Magnos Cancellarios et Auctoritates academicas Institutionum Iuris Canonici, Facultatum Theologiae atque Universitatum Catholicarum.

Praesens Instructio editur postquam perlate est consultum, atque consulto ac suffragante Supremo Tribunali Signaturae Apostolicae.

1. Hodierna condicio Institutionum Iuris Canonici

Institutiones quae munus gerunt docendi Ius Canonicum in Ecclesia universa sunt Facultates, Instituta ad instar Facultatis, Instituta sui iuris I et II cycli atque Instituta aggregata et incorporata Facultati Iuris Canonici, quae erecta vel approbata est a Sancta Sede.

Hae Institutiones perdiu pretiosum ecclesiale ministerium exercent,[3] plurima postulata complectentes, quae postremis temporibus augescere conspiciuntur. Cum concreta proposita reciperentur, quae in supra memoratis binis Litteris Apostolicis Motu Proprio datis continentur, altiore modo effecta est aestimatio quoad numerum, pondus academicum realemque facultatem huiusmodi Institutionum ecclesiasticarum novis postulatis respondendi.[4]

Quod pertinet ad naturam et fines, Institutiones academicae ecclesiasticae debent accomodare sua Statuta, Decretum Novo Codice applicando, eaque Congregationis de Institutione Catholica approbationi subicere, quod praestat qualitatem atque agnitionem titulorum etiam extra ecclesiales sedes.

Docentes constituunt structuram magni ponderis Institutionum academicarum. In universum, postremis annis animadvertitur numerum eorum decrescere, et insuper augescere condiciones in quibus plures eorum haud valent cuntinuum praestare servitium, quoniam aliis onerosis officiis ecclesiasticis distinentur vel inevitabilibus operibus externae consulentiae (sicut, exempli gratia, apud Tribunalia). Ad hanc difficultatem superandam et docentium toto tempore praesentiam assequendam necesse est, in diversis casibus, quaerere professoribus ut brevibus temporum spatiis ad alia Instituta se transferant.

Quod ad studentes attinet, in universum animadvertitur imminutus inscriptorum numerus, quod in nonnullis casibus nequit certam reddere aequam vitam academicam. Crescens numerus studentium laicorum certe multum valet ac stimulat; attamen, prae superioribus temporibus, id auget complicationes in rebus ordinandis et gerendis – potissimum propter studentes qui ante haud fecerunt studia theologica – et hac ratione illud requirit altiorem considerationem.

Itemque rationes studiorum (tempus, compositio curriculorum praeparationis quo adimpleantur criteria accessus ad studia Iuris Canonici, sicut etiam curriculorum secundi cycli) debent iterum considerari, praesertim quod pertinet ad studentes qui non pollent aequa formatione philosophico-theologica. Hoc in contextu, debent ordinari etiam curricula quae perficiuntur per methodum docendi ex longinquo.

Congregatio de Institutione Catholica comitatur ac sustinet institutiones in eorum praecipuo munere complendo ut praestetur qualitas studiorum Iuris Canonici, in futuris docentibus praeparandis, in magis opera danda inquisitioni, in curandis scriptis edendis et in congressibus et seminariis promovendis, participantibus etiam externis. Nam optatur diffusior communicatio ut foris noscatur opus Institutionum ecclesiasticarum et iuvetur disputatio culturalis super argumentis propriis Iuris Canonici.

Ad hos fines consequendos necessarium est ut adhibeantur instrumenta normarum quae nunc sunt, id est: Constitutio Apostolica Veritatis gaudium,[5] eidem adnexae Ordinationes[6] atque Decretum Novo Codice,[7] in quo indicantur postulata pro qualitate praestanda ad docendum Ius Canonicum, cum in Facultatibus et Institutis propriis tum in Facultatibus Theologicis. Huiusmodi instrumentis normarum adiunguntur dispositiones per praesentem Instructionem editae.

2. Personae quae hac reformatione iuris processualis perficienda implicantur

Novae dispositiones per supra dictas binas litteras motu proprio datas prae se ferunt illos diversimode esse instituendos qui vocantur ad operandum apud Tribunalia ecclesiastica; nam officiis, quae iam Codex Iuris Canonici complectitur, reformatio inducta a Papa Francisco addit alia genera personarum ad congruum servitium praestandum.

Nominari possunt personae quae directe vel indirecte operantur in ambitu iudiciali ecclesiali, diversis in gradibus actuositatum conexarum cum processibus canonicis pro causis nullitatis matrimonii:

– Episcopus, a quo can. 378, § 1, n. 5 requirit ut sit «laurea doctoris vel saltem licentia in sacra Scriptura, theologia aut iure canonico potitus in instituto studiorum superiorum a Sede Apostolica probato, vel saltem in iisdem disciplinis vere peritus».[8] Talis cognitio sacrarum scientiarum (etiam sine gradibus academicis), una cum gratia sacramentali ordinationis episcopalis, sufficit ut quisque Episcopus suapte natura plene idoneus reddatur ad omnem processum matrimonialem instruendum, etiam illum breviorem.[9] Hoc non obstat quominus prudentia Episcopo suadere possit ut cooperatores adhibeat etiam peritiores in iure canonico; hoc tamen semper relinquitur pleno eius discernendi iudicio secundum in singulis casibus rerum adiuncta;

– instructor vel auditor, qui Episcopi Moderatoris approbatione indiget, quique doctrina emineat, titulo academico non postulato (cfr CIC, can. 1428, § 2; CCEO, can. 1093, § 2);

– assessor, a quo in recenti reformatione requiritur peritia in scientiis iuridicis vel humanis (cfr CIC, can. 1673, § 4; CCEO, can. 1359, § 4);

– Cancellariae Tribunalis moderator, qui debet esse integrae famae et omni suspicione maior (cfr CIC, can. 483, § 2; CCEO, can. 253, § 2; et DC, art. 63);[10]

– notarius (cfr CIC, can. 483, § 2; CCEO, can. 253, § 2; et DC, art. 63);

– periti: ad tractandas causas incapacitatis psychicae «maxime curandum est ut periti seligantur qui principiis anthropologiae christianae adhaereant» (DC, art. 205, § 2).

– advocati atque advocati stabiles, quorum necesse est quisque sit «doctor in iure canonico, vel alioquin vere peritus» (CIC, can. 1483; cfr can. CCEO, 1141); at non excluditur normas aditum moderantes ad Advocatorum Album apud certum Tribunal vel etiam tantum aditum ad patrocinium in certo Tribunali requirere titulum academicum Doctoratus vel Licentiae in Iure Canonico; nam CIC, can. 1483, et CCEO, can. 1141, determinant tantummodo minimum quod requiritur de advocati titulo. Moderator Tribunalis accurate inquirere debet an Advocatus, qui gradu academico caret, vera peritia forensi pollet, quam plerumque tantum gradus academicus certo praebet;

– consulentes, de quibus sermo est in DC, art. 113, § 1, et in articulis 2-5 Rationis procedendi, quae adnexa est binis Litteris Apostolicis Motu Proprio editis, pertinentibus ad examen praevium praesentationi libelli cum postulatione nullitatis. Secundum RP, art. 3, investigatio «personis concredetur ab Ordinario loci idoneis habitis, competentiis licet non exclusive iuridico-canonicis pollentibus». Opportunum est ut, dumtaxat ad partem postremam huius investigationis, participet quaedam persona vere perita in iure matrimoniali canonico, quae valeat decernere habeanturne rationes nullitatis necne.

Consulentes variis in muneribus processuum declarationis nullitatis matrimonii implicati utiliter colligi possunt in tribus manipulis, secundum rectam et veram imaginem circulorum centro circumductorum concedentium necessariarum consultationum usque diligentiorum:

– parochi et alii, qui pollent «competentiis licet non exclusive iuridico-canonicis» (RP, art. 3, caput primum): his in consulentibus conspiciuntur ii qui praestabilem occasionem habent primo personas conveniendi quarum interesse potest de nullitate sui matrimonii explorare; qui appellari possunt (appellationes quidem cuiusdam sunt ponderis) consulentes primi gradus;

– membra cuiusdam ‘structurae stabilis’ (RP, art. 3, caput secundum): clerici, religiosi vel laici, qui operantur uti consultores familiares. Hic consultationis gradus et comitationis pastoralis-psychologicae illuc spectat ut decernatur an revera rationes et probationes sufficientes exstent ad nullitatis causam introducendam, ne temere quaedam nullitatis causa incohetur; hi sunt consulentes secundi gradus;

– advocati (RP, art. 4): postrema pars consultationis, si positiva, concluditur praesentatione libelli apud Tribunal, ad quam advocatus adiuvat invenire elementa essentialia et utilia probationis, colligere probationes quae iam praesto sunt, audire – si opus est – alterius partis opinionem atque omnia disponere ad causam incohandam; hi sunt consulentes tertii gradus;

Index officiorum haud aequat in eodem gradu praeparationis pondus requisitum in varias personas quae eadem gerere debent, sed munerum diversitas exigit ut varia habeantur formationis itinera pro variis memoratis manipulis. Eorum pastoralis et professionalis habitus praestetur oportet per congruam institutionem academicam, pro variis muneribus perficiendis.

3. Prospectus et formationis itinera

Haec Instructio confirmat vigentes normas canonicas (cfr VG, art. 6, et OrdVG, art. 8), ad quam solus gradus academicus Licentiae in Iure Canonico, quem quis consecutus est apud Institutionem Iuris Canonici erectam vel approbatam a Sancta Sede, habiles constituit ad assumenda officia quae sequntur: vicarius iudicialis (CIC, can. 1420, § 4; CCEO, can. 1086, § 4), vicarius iudicialis adiunctus (CIC, can. 1420, § 4; CCEO, can. 1086, § 4), iudex (CIC, can. 1421, § 3; CCEO, can. 1087, § 3), promotor iustitiae (CIC, can. 1435; CCEO, can. 1099, § 2), ac defensor vinculi (CIC, can. 1435; CCEO, can. 1099, § 2).[11] Nihil ergo hac de re innovatur ista in Instructione.

Lex ecclesiastica non requirit necessario pro cunctis officiis gradum academicum, sed hoc non significat hoc vetitum esse neque reapse quibusdam in casibus necessarium vel congruum.

Responsalitati demandatur Episcopi dioecesani (et respective Episcopi Moderatoris ac, ob eius munus, Vicarii iudicialis) decernere – attentis circumstantiis loci, temporis vel singulae causae – si titularis cuiusdam officii iudicialis proprium munus explere possit sine gradu academico in Iure Canonico, in casibus ubi gradus academicus necessario a iure non requiritur.

Ut aliquod exemplum adducatur, distinguendum est inter assessores iudicis unici, quod CIC, can. 1673, § 4, exoptat («ubi fieri possit»; cfr etiam CCEO, can. 1359, § 4) et instructorem et assessorem in processu breviore (cfr CIC, cann. 1685-1687, § 1; CCEO, cann. 1371-1373). Dum uni possunt etiam operari rationabiliter sine gradu academico, cum sint consulentes iudicis unici praecipue super facto, e contra alteri, cum agere debeant unam instructionis sessionem et consilia Episcopo dioecesano dare, difficulter valent exercere suum munus in causis etiam haud nimiae difficultatis, quin gradum academicum habeant.

Hoc in casu pertinet ad prudentiam Episcopi dioecesani, vel respective Episcopi Moderatoris atque Vicarii iudicialis, recte decernere. Agitur de aspectu subsidiarietatis quam lex iubet et erga quam oportet esse responsales; est competentium Sanctae Sedis institutionum hanc responsalitatem promovere ac sustinere.

A. Fines generales

Attenta experientia superiorum decenniorum et consideratis condicionibus in quibus hodie versatur Ecclesia, Congregatio de Institutione Catholica, quoniam ei compit institutio academica, concitata etiam a Pontificio Consilio de Legum Textibus, proxime cooperante Supremo Tribunali Signaturae Apostolicae, per hanc Istructionem indicat Episcopis dioecesanis, Episcopis Moderatoribus Tribunalis interdioecesani atque Ecclesiis particularibus quosdam fines generales, qui attente sunt considerandi in aptis personis praeparandis ad opus iudiciale exsequendum, quorum est:

– considerare exigentias pluriformis institutionis ad ius agendum in Tribunalibus ecclesiasticis necnon ad praevia paranda, saltem consultationis tertii gradus;

– comparare normas quae Episcopis, Tribunalibus et Institutionibus academicis praebeant indicationes utiles ad efformandos eos qui curam habent de consultatione primi et secundi gradus;

– incitare Institutiones academicas ut pergant aequo modo curriculum studiorum proponere etiam his formationis postulatis aptatum;

– ordinare denominationes tum cursuum tum diplomatum agnitionis;

– reperire formas proximas inter novas formationis rationes et cursus academicos ad titulos acquirendos, ita ut alteri haud deprimant alteros, sed potius eos incitent et foveant.

Munus praestandae institutionis operatorum apud Tribunalia ecclesiastica in primis pertinet ad eos qui sunt competentes ad conferendos gradus academicos iure requisitos pro variis officiis vel muneribus (vicarii iuidicialis, vicarii iudicialis adiuncti, iudicis, defensoris vinculi et promotoris iustitiae). Tribunalia ecclesiastica sufficientibus personis instructa habere non est supervacanei quiddam. Bonum animarum sibi vindicat altiorem formationem, quae munus est princeps institutionum academicarum.

B. Formationis itinera

Quo urgenti necessitati respondeatur habendi maiorem numerum clericorum, laicorum et religiosorum optime institutorum in Iure Canonico, etiam non (adhuc) pollentium gradu Licentiae vel Doctoratus, qui valeant subvenire paucitati personarum competentium in plurimis terrarum orbis dioecesibus, proponuntur quaedam possibilia formationis tempora.

a) Facultates Iuris Canonici et Institutiones aequiparatae. Praeter formationis curriculum ad Licentiam et Doctoratum in Iure Canonico, hae institutiones erectae vel approbatae a Sancta Sede possunt brevia curricula constituere vel etiam praestantiora (etiam aliquod documentum tribuendo) pro operatoribus pastoralibus, qui vocantur ad cooperandum in parte praevia processus declarationis nullitatis matrimonii, vel pro personis in ipso processu implicatis, a quibus non requiritur lege universali canonica gradus academicus, vel pro iis qui aliis in provinciis operantur, ubi Ius Canonicum implicatur. Consecutio Diplomatis constituere potest tantum rationem qua Episcopus Moderator Tribunalis a Sancta Sede dispensationem poscere possit exsequendorum officiorum, pro quibus requiritur gradus academicus Licentiae in Iure Canonico.

b) Sectiones Iuris Canonici. Quo supra memoratis exigentiis respondeatur, potissimum ad consulentes secundi gradus efformandos, institui potest apud Facultates Theologiae sectio Iuris Canonici, secundum normas quas haec Instructio praebet.

c) Cathedrae Iuris Canonici. In Facultatibus Theologiae iam exsistunt Cathedrae Iuris Canonici. Etiam apud Facultates Iurisprudentiae quae sunt in Universitatibus Catholicis possunt institui ‘Cathedrae’ Iuris Canonici, quae praebeant formationis curricula praecipue pro consulentibus primi gradus. Optatur ut Cathedrae Iuris Canonici, quod ad scientificam vestigationem attinet, cooperentur cum Facultatibus Iurisprudentiae civilis apud studiorum Universitates Civitatis.

Congregatio de Institutione Catholica iudicat necessarium accomodare Institutiones academicas ecclesiasticas Iuris Canonici ad novas exigentias ut praestetur qualitas professionalis et gravitas eorum qui opus navant apud Tribunalia ecclesiastica, ut praebeatur consentaneus gradus formationis iuridicae in Ecclesia. Necessitas ut praesto sint personae operantes in diversis ambitibus scientiarum canonicarum debet Episcopos incitare ut hoc ecclesiale ministerium magni faciant atque clericos et, si fieri potest, etiam laicos mittant ad studia Iuris Canonici complenda.

Processualis reformatio, quam Papa Franciscus incohare voluit, curam potissimum intendit in bonam agendi rationem Tribunalium Ecclesiarum particularium et in qualitatem actionis, cui concreditur investigatio de bono admodum pretioso, quod attinet ad vocationem matrimonialem exercendam.

Attamen exponere oportet urgentem necessitatem ut habeantur canonistae congrue praeparati non tantum in campo matrimoniali, sed etiam in multis aliis campis vitae ecclesialis, inter quae numeratur servitium in administratione Curiarum dioecesanarum.

In universum hoc oportet memorare: ut propositum obtineatur praeparandi ac altius instituendi in disciplinis canonisticis studentes unde «ad investigationem et magisterium formentur necnon ad peculiaria munera ecclesiastica obeunda praeparentur»;[12] optiones congruae sunt inveniendae quae respondeant novis et urgentibus exigentiis. In hoc prospectu statuuntur normae quae sequuntur:

4. Normae

A. Principia generalia

I. Criteria de academicae formationis curriculis

Ad novis exigentiis respondendum ac sub lumine reformationis processus matrimonialis, suscipienda sunt incepta tum informationes tum formationem respicientia, inter se distincta.

Per hanc Instructionem Congregatio de Institutione Catholica adhortatur respectivas Institutiones academicas ecclesiasticas ut offerant curricula studiorum pro formatione academica canonistarum et consulentium probe excultorum.

Elementa essentialia de formationis tempore, quae inserenda sunt in definitum curriculum vel Rationem studiorum a certis competentibus institutionibus, sunt quae sequuntur:

1° criteria definita accessus, id est: titulus studiorum requisitus pro admissione ad studiorum universitatem civilem propriae Nationis vel regionis, in qua Facultas invenitur; quidam alii tituli academici, qui necessarii sunt et alii requisiti obligatorii ad incohandum proprium curriculum studiorum, etiam quod pertinet ad peritiam in sermonibus tum antiquis cum modernis.[13]

2° Modus docendi ac ediscendi definiendus est iuxta Qualifications framework (conspectus qualificationum) Sanctae Sedis;

3° Curricula definita cum cursus descriptione secundum species et munera professionalia et peculiaria, necnon informationes de ratione, cum indicatione ECTS (congruum pondus operis singuli studentis qui est aequus ac 30 ECTS, id est unum semestre pleno tempore);

4° Examen acquisitionis quoad competentias per congrua pericula quae in curriculo describuntur;

5° Attestationes examinum;

6° Traditio Studentibus qui iter formativum perfecerunt congrui Diplomatis vel attestationis, una cum Diplomate supplementari.

II. Potestas Institutionum academicarum quoad cursus institutionis

Potestas quoad institutionem academicam canonistarum omniumque navitatem in re iudiciali exercentium (cfr artt. 9-19) et consulentium (cfr artt. 20-28) ad Institutiones congruas academicas ecclesiasticas pertinet et, salvis praescriptis pro ministris Tribunalium, ad Cathedras, si exstant, Iuris Canonici in Facultatibus Iurisprudentiae apud Universitates Catholicas.

Institutio academica, quae rationem superiorum studiorum offerre vult, mandata accipere debet a competenti auctoritate ecclesiastica (cfr artt. 29-32).

Singuli cursus studiorum ab aliqua Institutione non-academica oblati recognosci possunt, dummodo competens quaeque Institutio academica sibi asseveret apteque confirmet probatam superioris studii dignitatem.

B.  Instituta academica

I. Facultates Iuris Canonici et Instituta iisdem aequiparata

Art. 1.   

Facultas Iuris Canonici, Institutum ad instar Facultatis, Institutum sui iuris, Institutum aggregatum, Institutum incorporatum, quae canonice erecta vel a Congregatione de Institutione Catholica (de Studiorum Institutis) recognita sunt, ius habent gradum academicum Licentiae et Doctoratus in Iure Canonico conferendi.

Art. 2.   

Salvis normis vigentibus de Institutis aggregatis et incorporatis, Institutum aggregatum instrui debet tribus saltem docentibus stabilibus Doctoris in Iure Canonico gradu praeditis et Institutum incorporatum quattuor saltem docentibus stabilibus Doctoris in Iure Canonico gradu praeditis. Facultas Iuris Canonici et Institutum ad instar Facultatis non minus quinque docentium stabilium instrui debet.

II. Sectio Iuris Canonici

Art. 3.   

§1.  In Facultate Theologiae aliqua institui potest Sectio Iuris Canonici cum congruo numero docentium, quae corpus academicum est peculiarem disciplinam docendam vel exquirendam excolens et discipulis diligentius offerens auxilium personale, praesertim quod ad institutionem consulentium secundi gradus attinet.

§ 2. Erectio Sectionis Iuris Canonici, quae unum saltem docentem stabilem praeter Moderatorem habeat, Statutorum Facultatis Theologiae immutatione indiget ac pertinenti approbatione Congregationis de Institutione Catholica (de Studiorum Institutis).

Art. 4.   

§ 1. Sectioni Moderator praeest.

§ 2. Moderator Sectionis esse debet docens stabilis ordinarius vel extraordinarius Iuris Canonici in Facultate Theologiae.

§ 3. Cetera requisita et ratio Moderatoris Sectionis designandi Statutis reguntur.

§ 4. Moderatoris Sectionis, virtute suetarum facultatum ei a Decano concessarum, est, ad normam Statutorum, negotia academica eiusdem Sectionis administrare, concors propositum Sectionis docentium fovere mutuamque eorum necessitudinem sive cum Facultate Theologiae sive cum academica structura Universitatis, in qua docent.

§ 5. Moderator Sectionis Decano Facultatis subiectus est eidemque de omnibus respondit, quae ad ipsius officii exercitium spectant.

Art. 5.   

§ 1. Alii docentes stabiles Sectionis a Facultate Theologiae assignantur.

§ 2. Sectio habere potest congruum numerum docentium deputatorum, assistentium aliorumque cooperatorum, qui requiruntur.

§ 3. Si docens incaricatus stabiliter assumi non potest, caveatur oportet, ut satis temporis habeat ad suum curriculum curandum.

§ 4. Condicio necessaria docenti in Sectione Iuris Canonici gradus academicus est doctoratus in Iure Canonico.

§ 5. Condicio necessaria assistenti in Sectione Iuris Canonici gradus academicus est licentiae in Iure Canonico.

III. Cathedra Iuris Canonici

Art. 6.   

Sub voce «Cathedra Iuris Canonici» intellegitur cursus huius diciplinae, qui a professore stabili ordinario vel saltem extraordinario absolvitur, gradu academico doctoratus in Iure Canonico exornato.

Art. 7.   

In primo cyclo Facultatis Theologiae unus saltem docens stabilis requiritur ad Ius Canonicum docendum ac vestigandum.

Art. 8.   

§ 1. Ius Canonicum pars deberet esse doctrinae et vestigationis etiam apud Facultatem Iurisprudentiae civilis in Universitate Catholica.

§ 2. Intra fines a legibus uniuscuiusque Status concessos, cursus Iuris Canonici inseri deberet in rationem studiorum, uti disciplina saltem ad libitum.

§ 3. Missionem canonicam a Magno Cancellario, vel ab eius delegato, accipere debent, professione fidei peracta (cfr CIC, can. 833, n. 7), qui disciplinas ad fidem et mores spectantes docent; non enim propria auctoritate docent, sed vi missionis ab Ecclesia acceptae.[14]

§ 4. Docentes omnes, antequam muneris stabilis collationem accipiant vel antequam ad supremum ordinem didacticum promoveantur, vel in utroque casu, prout in Statutis definiatur, declaratione «nihil obstat» Sanctae Sedis indigent.[15]

C. Programmata institutionis

I. Licentia et Doctoratus in Iure Canonico, Diploma in Iure Matrimoniali et Processuali, alii cursus academici in Iure Canonico

1. Institutio ad consequendam Licentiam et Doctoratum in Iure Canonico

Art. 9.[16]

Curriculum studiorum in Facultate Iuris Canonici complectitur:

a) primum cyclum, per biennium seu quattuor semestria protrahendum (120 ECTS), pro iis qui debita formatione philosophico-theologica carent, non exceptis iis qui gradum academicum in iure civili iam consecuti sunt; in hoc cyclo studium impenditur generalibus institutionibus iuris canonici iisque disciplinis philosophicis et theologicis quæ ad superiorem formationem canonisticam requiruntur;

b) secundum cyclum, per triennium seu sex semestria protrahendum (180 ECTS), qui altiore studio impenditur canonicae Ordinationi omnibus ex partibus praeceptorum, iurium, doctrinae ac praxis, et in primis Codicum Ecclesiae Latinae vel Ecclesiarum Orientalium per plenam tractationem eiusdem fontium sive magisterialium sive disciplinarium, addito studio affinium disciplinarum;

c) tertium cyclum, per congruam temporis periodum protrahendum, quo scientifica formatio perficitur, praesertim per dissertationem doctoralem elaborandam.

Art. 10. 

§ 1. Ratio studiorum secundi cycli perscribere debet quae sint disciplinae – principales et subsidiariae – necessariae ac proinde omnibus frequentandae et quae autem liberae sint seu optionales.

§ 2. Si necessitates loci vel personarum id suadent, inter cursus optionales considerari potest iter, quod maiores facultates in re iudiciali studentibus suppeditet, vel alia etiam itinera, exempli gratia ad doctrinam tradendam.

Art. 11. 

Ratio studiorum tertii cycli secum ferre potest ut scientificae institutionis subtilior doctrina, praeter dissertationem doctoralem, per speciale curriculum studiorum in Iurisprudentia obtineatur (saltem 60 ECTS) illis, qui ad Tribunalia ecclesiastica destinantur, vel in aliis disciplinis Iuris Canonici, iuxta necessitates Ecclesiae sive particularis sive universa.

2. Institutio ad consequendum Diploma in Iure Matrimoniali et Processuali

Art. 12. 

§ 1. Facultas Iuris Canonici et Institutiones aequiparatae curriculum studiorum instruere possunt ad consequendum Diploma in Iure Matrimoniali et Processuali.

§ 2. Hoc Diploma titulus non est quemquem idoneum declarans ad officia gerenda normis canonicis ad eos reservata, qui gradum academicum Licentiae in Iure Canonico adepti sunt (scilicet vicarius iudicialis, vicarius iudicialis adiunctus, iudex, defensor vinculi et promotor iustitiae). Id constituere tantum potest titulum, quo Episcopus Moderator Tribunalis a Supremo Tribunali Signaturae Apostolicae dispensationem petere potest ad aliquem assumendum ad exercenda officia, qui Diploma obtinuit, de quo supra; quae dispensatio concedetur vel denegetur, perpensis normis canonicis, condicionibus Tribunalis et omnibus adiunctis in re (cfr CIC, can. 90, § 1; CCEO, can. 1536, § 1).

Art. 13. 

§ 1. Ratio studiorum praebere debet cursum Iuris Matrimonialis et Iuris Processualis ad normam Codicis Iuris Canonici vel Codicis Canonum Ecclesiarum Orientalium, qui utriusque funditus pertractet fontes sive magisteriales sive disciplinares, una cum studio disciplinarum consimilium.

§ 2. Ordo studiorum amplectatur oportet minimum: ex Codice Iuris Canonici Librum I; Libri IV, partis I, titulum VII; Librum VII; vel ex Codice Canonum Ecclesiarum Orientalium tituli XVI, caput VII; titulos XIX-XXI, XXIV-XXVI et XXIX-XXX; necnon alia insuper documenta de matrimonio et processibus.

§ 3. Institutio ad consequendum Diploma saltem in annum academicum funditus dicatum producitur (60 ECTS).

Art. 14. 

Ratio studiorum amplecti potest alios etiam cursus cycli Licentiae in Iure Canonico ad altiorem institutionem consequendam.

Art. 15. 

Pars cursuum agi potest sub specie doctrinae e longinquo traditae, dummodo Ratio studiorum a Congregatione de Institutione Catholica (de Studiorum Institutis) recognita id consideraverit ac condiciones statuerit, praesertim ad examina quod attinet.[17]

Art. 16. 

Qui hanc institutionem susceperunt studia Iuris Canonici prosequi possunt, sese ad secundum cyclum adscribentes, salvo praescripto art. 9, a). Singuli crediti in antecedentibus studiis acquisiti iisdem recognoscentur.

3. Institutio ad quasdam navitates exercendas in re iudiciali. 

Art. 17. 

§ 1. Facultati Iuris Canonici et Institutionibus aequiparatae competit alios etiam operatores Tribunalium ecclesiasticorum instituere, quibus iure non requiritur gradus academicus Licentiae in Iure Canonico, scilicet Episcopo, instructori seu auditori, assessori, moderatori cancellariae tribunalis, notario, perito.

§ 2. Huius curriculi participatio aliquem idoneum facit ad congruas partes agendas secundum normas canonicas particulares.

Art. 18. 

Ratio studiorum in hoc gradu amplectatur oportet cursum studio fundamentalium principiorum adipiscendorum iuris matrimoniali et iuris processualis Codicis Iuris Canonici vel Codicis Canonum Ecclesiarum Orientalium dicatum.

Art. 19. 

Ratio studiorum alios etiam cursus additicios amplecti potest.

II.  Institutio consulentium

1. Consulentes primi gradus: parochi et alii in paroeciarum ambitu

Art. 20. 

§ 1. Cathedrae Iuris Canonici in Facultate Theologiae et Facultate Iurisprudentiae civilis apud Universitatem Catholicam competit consulentes primi gradus instituere, quos christifideles adire possint ad auxilium spirituale et iuridicum inveniendum circa validitatem vinculi matrimonialis.

§ 2. Huius curriculi participatio aliquem idoneum facit ad congruas partes sustinendas secundum normas canonicas particulares.

Art. 21. 

§ 1. Ad cavendum ut studentes primi cycli in Facultate Theologiae atque in Istituto Theologico consociato idonea scientia polleant Iuris Canonici, tempus minimum constituetur trium saltem semestrium (saltem 9 ECTS) studii Iuris Canonici, quorum unus (saltem 3 ECTS) Iuri Matrimoniali et Processuali impendetur. Pro re nata, eadem ratio adhibenda est in Instituto Theologico non consociato apud Seminarium Maius, quod scilicet gradus non concedit academicos.

§ 2. Quod ad hoc pertinet, Facultas Theologiae, Institutum Theologicum consociatum et Institutum Theologicum non consociatum oportet rationes studiorum suas temporibus aptent.

Art. 22. 

§ 1. Cathedra Iuris Canonici consulentibus primi gradus cursus etiam offert ad institutionem permanentem spectantes, ut efficaciter possint consiliis suadere secundum normas Iuris Matrimonialis et Processualis.

§ 2. De cooperatione cum aliis cathedris Theologiae, curriculum alios etiam cursus additicios amplecti potest.

2. Consulentes secundi gradus: cooperatores structurae stabilis

Art. 23. 

§ 1. Facultati Theologiae, in qua Sectio Iuris Canonici invenitur, nisi Facultas Iuris Canonici vel Istitutum aequiparatum in eadem Universitate exstet, competit consulentes secundi gradus instituere, a quibus christifideles petere apud structuram stabilem valeant auxilium praesertim pastorale, iuridicum et psychologicum, si in laboriosis casibus coniuges versantur vel a convictu seu ab ipso coniugio discederint et auxilium quaerant ab Ecclesia.

§ 2. Quod ad eorum institutionem attinet, curriculum studiorum offertur cum Diplomate de Matrimoniali et Familiari Consulto ad subsidium consiliumque pastorale praestandum.

§ 3. Huius curriculi participatio aliquem idoneum facit ad congruas partes sustinendas secundum normas canonicas particulares. Non tamen efficit ut in albo scribatur advocatorum seu in patrocinio, salvis omnibus normis canonicis atque ordinibus universalibus, particularibus et peculiaribus, qui ascriptionem in albo et aditum ad patrocinium apud singula Tribunalia regunt.

Art. 24. 

§ 1. Ratio studiorum amplectatur oportet cursus studio dicatos institutorum iuris sive matrimonialis sive processualis Codicis Iuris Canonici vel Codicis Canonum Ecclesiarum Orientalium, qui infra 12 ECTS non sint, necnon cursus fundamentis Theologiae Matrimonialis et Familiaris, Theologia Moralis familiaris, Spiritualitatis coniugalis et Theologiae pastoralis dicatos atque cursus institutis consecratos psycologiae sexualis et familiaris, anthropologia christiana innisae.

§ 2. Ratio studiorum alios etiam cursus additicios amplecti potest.

§ 3. Ratio studiorum commentarium etiam scriptum et examen finale curriculi amplectitur.

Art. 25. 

Institutio consulentium secundi gradus saltem in annum academicum omnino dicatum producitur (60 ECTS).

Art. 26. 

Pars cursuum absolvi potest sub forma doctrinae e longinquo traditae, dummodo Ratio studiorum a Congregatione de Institutione Catholica (de Studiorum Institutis) recognita id consideraverit ac condiciones statuerit, praesertim ad examina quod attinet.[18]

3. Consulentes tertii gradus: advocati

Art. 27. 

Facultati Iuris Canonici et Istitutis aequiparatis competit consulentes tertii gradus instituere, advocatos scilicet, qui, in ultimis temporibus consultationis, adiuvant in causa apud competens Tribunal introducenda.

Art. 28. 

§ 1. Ad instituendos advocatos, qui propter adiuncta loci gradu academico in Iure Canonico exceptionaliter carent, sed authenticam peritiam forensem acquirere debent (cfr CIC, can. 1483; CCEO, can. 1141), Facultas Iuris Canonici et Instituta aequiparata offerre possunt Diploma in Iure Matrimoniali et Processuali.

§ 2. Hoc Diploma aliquem idoneum non facit scribatur in albo advocatorum, quod normae canonicae plerumque reservant iis, qui gradum academicum doctoratus in Iure Canonico adepti sunt. Id potius titulus constituit, ut Episcopus Moderator Tribunalis apte perpendere valeat an candidatus vere sit peritus ac proinde inscribi possit in albo advocatorum.

§ 3. Ratio studiorum amplectatur oportet cursum studio iuris matrimoniali et iuris processualis Codicis Iuris Canonici vel Codicis Canonum Ecclesiarum Orientalium dicatum, qui non infra 12 ECTS sit et utriusque funditus pertractet fontes sive magisteriales sive disciplinares, una cum studio disciplinarum consimilium.

§ 4. Ordo studiorum amplectatur oportet minimum: ex Codice Iuris Canonici Librum I; Libri IV, partis I, titulum VII; Librum VII; vel ex Codice Canonum Ecclesiarum Orientalium tituli XVI, caput VII; titulos XIX-XXI, XXIV-XXVI et XXIX-XXX; necnon alia insuper documenta de Matrimonio et Processibus.

§ 5. Ratio studiorum iis, qui gradum academicum in iure civili iam adepti sunt, at institutione philosophica ac theologica carent, amplectatur oportet unum saltem cursum ecclesiologiae et theologiae sacramentariae generalis et matrimonialis.

§ 6. Ratio studiorum amplecti potest alios etiam cursus cycli Licentiae in Iure Canonico ad altiorem institutionem consequendam.

§ 7. Pars cursuum absolvi potest sub forma doctrinae e longiquo traditae, dummodo Ratio studiorum a Congregatione de Institutione Catholica (de Studiorum Institutis) recognita id consideraverit ac condiciones statuerit, praesertim ad examina quod attinet.[19]

§ 8. Institutio consulentium tertii gradus saltem in annum academicum omnino dicatum producitur (60 ECTS).

§ 9. Qui hoc curriculum susceperunt, ut consulentes tertii gradus fierent, studia Iuris Canonici prosequi possunt, sese ad cyclum Licentiae in Iure Canonico adscribentes, salvo praescripto art. 9, a), recognitisque singulis creditis in praecedentibus studiis de re canonica acquisitis.

D. Programmata permittenda

I. Licentia et Doctoratus in Iure Canonico

Art. 29. 

In Universitatibus seu Facultatibus Ecclesiasticis canonice erectis vel approbatis gradus academici auctoritate Sanctae Sedis conferuntur.[20]

Art. 30. 

Ratio studiorum Facultatis Iuris Canonici oportet requisita peculiaria definiat ad singulos gradus academicos adipiscendos, ratione habita praeceptorum Congregationis de Institutione Catholica (de Studiorum Institutis).[21]

II. Alii tituli, qui auctoritate Sanctae Sedis non conferuntur

Art. 31. 

§ 1. Praeter gradus academicos, Facultates alios conferre possunt titulos, exempli gratia Diplomata, pro diversitate Facultatum ac Ratione studiorum singularum Facultatum.

§ 2. Ad hoc oportet ut:

1° Congregatio de Institutione Catholica (de Studiorum Institutis) «nihil obstat» dederit ad titulum quemque conferendum;

2° Congrua ratio studiorum indolem tituli statuat, diligenter explicans eum gradum non esse academicum auctoritate Sanctae Sedis collatum;

3° in eodem Diplomate declaretur titulum gradus academici auctoritate Sanctae Sedis non conferri.

§ 3. Ordo studiorum Diplomatis tempori unius saltem anni academici omnino dicati respondit (60 ECTS).

III. Institutionis curriculum cum testimonio

Art. 32. 

§ 1. Si Facultas curriculum offert nullo collato titulo sive Sanctae Sedis sive sua auctoritate, testimonio scripto adseveret oportet rationem institutionis actam congruaque examina esse feliciter superata.

§ 2. Ut Institutio academica iter institutionis sicut in § 1 expositum offerre valeat, praevia eget Magni Cancellarii confirmatione, quam ipse scripto confert, certiorem de re faciens Congregationem de Institutione Catholica (de Studiorum Institutis), curriculo studiorum adiuncto.

E. Qualitas Institutorum academicorum

Art. 33. 

Ad novis postulatis institutionis canonistarum variorumque consulentium respondendum, Instituta praestare debent academicam qualitatem, ut verum Ecclesiae praebeant servitium.

Art. 34.

Proinde, oportet ut:

1° Statuta quaeque ac Rationes studiorum temporibus aptentur, ecclesiasticis applicatis normis Constitutionis Apostolicae Veritatis gaudium atque Ordinationum eidem adiunctorum, Decreti Novo Codice atque praescriptorum huius Instructionis;

2° Statuta quaeque ac Rationes studiorum debitae approbationi Sanctae Sedis subiciantur;

3° Instituta academica praesentiam asseverent congrui numeri, iure praescripti, docentium, qui munus suum plene exerceant.

Art. 35. 

Conferentiae Episcoporum seu alterius Conventus Hierarcharum competentis est praesentiam (numerum et distributionem) Institutorum academicorum in aliquo territorio prospicere. Ab iisdem, ante alicuius novae Facultatis Iuris Canonici vel Instituti aequiparati erectionem vel approbationem, quae forte fiant, necnon ante alicuius Instituti aggregationem vel incorporationem cuidam Facultati Iuris Canonici, Congregatio de Institutione Catholica (de Studiorum Institutis) consilium exquirit.

Art. 36. 

Cum Facultas Iuris Canonici vel Institutum aequiparatum requisitis condicionibus suae erectionis vel approbationis non satisfacit, Congregationis de Institutione Catholica (de Studiorum Institutis) est, praevia notitia ad Magnum Cancellarium et ad Decanum seu Praesidem transmissa, pro adiunctis auditoque Episcopi dioecesani vel eparchialis atque Conferentiae Episcoporum vel alterius Conventus Hierarcharum competentis iudicio, consilium inire circa suspensionem iurium academicorum, revocationem approbationis Facultatis ecclesiasticae vel Instituti aequiparati, vel ipsius Instituti suppressionem.

F. Norma finalis

Art. 37. 

Facultates Iuris Canonici et Instituta aequiparata, Sectiones Iuris Canonici et Cathedrae Iuris Canonici in Facultatibus Theologiae et in Universitatibus Catholicis, quae Cathedram Iuris Canonici instituere velint in Facultate Iurisprudentiae, oportet huic Instructioni accommodentur ab initio anni academici 2019-2020.

Summus Pontifex Franciscus hanc Instructionem die 27 mensis Aprilis anno 2018 probavit atque ut publici fieret iuris iussit.

Romae, ex aedibus Congregationis de Institutione Catholica (de Studiorum Institutis), die 29 mensis Aprilis anno 2018, dominica V Paschae, in festo Sanctae Catharinae Senensis, virginis et Ecclesiae doctoris, Patronae Italiae et Europae.

Iosephus Card. Versaldi
Praefectus

X Angelus Vincentius Zani
Archiepiscopus tit. Volturnensis
A Secretis

Adnexus

Lineamenta argumentorum, quae adhiberi possunt, ad consulentes secundi gradus instituendos

Philosophia
Conspectus humanae naturae
Conspectus necessitudinis cum alio: alteritas, vicissitudo et recognitio

Scientiae sociales
Exempla familiae et societatis
Mulierum liberatio
Immutationes necessitudinum coniugalium, parentalium et familiarium

Theologia biblica
Signa nuptialia in Sacra Scriptura

Theologia dogmatica
Anthropologia theologica: creaturalitas in dialogo
Sacramentum matrimonii
Familia ut ecclesia domestica et Ecclesia uti consortium familiarum

Theologis moralis et spiritualis
Persona, necessitudo et vocatio
Primatus doni: logica gratuitatis
Ethica sexualis et affectionum necessitudinis
Acceptio novae vitae
Discretio spiritualis et moralis
Cura et adiumentum aegrotorum
Ad occasum

Ius Canonicum (saltem 12 ECTS)
Ius matrimoniale substantivum
Individuitas matrimonii naturalis et sacramenti
Proprietates matrimonii
Impedimenta
Vitia et defectus consensus
Forma canonica
Ius processuale
Tribunalia Ecclesiae
Elementa iuris processualis
Processus ad matrimonii nullitatem declarandam
Casus matrimonii solutionis

Theologia pastoralis familiaris
Sponsalia
Comparatio matrimonii
Vita coniugalis et familiaris
Aliae formae coniugii et ‘familiae vulneratae’

Psychologia
Psychodynamica familiarium vinculorum
Psychotherapia coniugum et familiae
Psychologia coniugum et mores sexuales