|
|
|
|
| COMMISSIO THEOLOGICA INTERNATIONALIS
DE DOCTRINA CATHOLICA SACRAMENTI MATRIMONII (1977)
A) TEXTUS PROPOSITIONUM A COMMISSIONE THEOLOGICA INTERNATIONALI « IN FORMA SPECIFICA » APPROBATARUM
Introductio Magisterium Concilii II Vaticani occasionem prebuit novis nec paucis de matrimonio christiano deque familia studiis, quae praxim et vitam, doctrinam insuper, respiciunt, singulari habita ratione Constitutionum Lumen Gentium et Gaudium et Spes, necnon decreti Apostolicam Actuositatem. Ex his doctrinae problematis, aliqua sibi Commissio Theologica Internationalis perquirenda desumpsit in ordinaria mensis decembris 1977 sessione. Quaestionem movit professor W. Ernst de matrimonio ut jnstitutione, iisque occurrit scrupulis frequenter hodie inter christianos iuvenes agitatis, atque illos omnes qui Ecclesiam insimulant usurpatae in re profana auctoritatis. Eximius professor K. Lehmann sacramentalitatem adgreditur matrimonii christiani, in se primum ac in generaliori conspectu Ecclesiae Sacramenti Salutis, respectu dehinc ad fidem et ad propositum viri atque mulieris sponsalem unionem accedentis. A multis saeculis investigabant theologi, canonistae, regalienses demum iurisperiti, habitudinem inter matrimonium ut contractum et ut sacramentum. Ad lucem porro Concilii II Vaticani novum proponit adspectum professor Caffarra, dum matrimonium indigitat opus simul Dei Creatoris et Dei Redemptoris. Quaestionem sibi arripit Rev.mus P. Hamel classicam, hodiernis vero adiunctis renovatam, de indissolubilitate matrimonii rati et consummati deque adnexis casibus. Huic examini pastorales internectiti quaestiones clarissimus professor Medina-Estevez de statu divortiatorum rursus nubentium, relatione usus ab Excellentissimo D. Gagnon praeparata, vice-praeside Consilii de Familia. Hae igitur inquisitiones atque deliberationes sessionis plenariae ortum dederunt quintuplici propositionum seriei, quae adprobantibus maioritate absoluta sodalibus commissionis, heic publici fit iuris.
Ph. Delhaye
PROPOSITIONES Theses de doctrina matrimonii christiani 1. De matrimonio ut institutione 1.1. Adspectus divinus et humanus matrimonii Foedus matrimoniale, super structuras differentiae inter virum et mulierem iam datas et permanentes fundatum est, et a coniugibus ipsis « institutum », quamvis in concreta sua forma tam diversis historiae et culturarum modificationibus quam etiam quodammodo coniugum conformatione (« Gestaltung ») subiectum. In hoc, institutio Creatoris ipsius est, tam ad mutuum adiutorium in amore et fide coniugali exercendum, quam ad prolem e foedere matrimoniali ortam in communione familiari educandam. 1.2. Matrimonium « in Christo » Ut apparet in Novo Testamento, Iesus confirmavit institutionem quae erat « ab initio » necnon sanavit eam (Mc 10, 2-9, 10-12) restituens eius dignitatem et exigentias pristinas. Sanctificavit illum statum vitae (GS 48, 2), inserendo eum in mysterium amoris inter Redemptorem et Ecclesiam suam. Qua de causa, ipsi Ecclesiae moderamen matrimonii christiani concreditum est (cf. 1 Cor 7, 10-16). 1.3. Doctrina Apostolorum Epistolae Novi Testamenti designant connubium ut « honorabile in omnibus » (Heb 13, 4) et illud defendunt contra impugnationes ut opus bonum Dei Creatoris (1 Tim 4, 1-5). Immo magnificat matrimonium christifidelium ut insertum in mysterio foederis et amoris inter Christum et Ecclesiam (Eph 5, 22-33; cf. GS 48, 2). Volunt ergo ut matrimonium fiat « in Domino » (1 Cor 7, 39), et ut vita matrimonialis ducatur secundum dignitatem « novae creaturae » (2 Cor 5, 17), « in Christo » (Eph 5, 21-33), removens christianos a peccatis paganorum (1 Cor 6, 12-20; cf. 6, 9-10). In fundamento et ad tutelam «iuris ex fide provenientis » (Glaubensrecht) semperque manentis, Ecclesiae aevi apostolici orientationes ethicas (Col 3, 18 s.; Tit 2, 3-5; 1 Petr 3, 1-7) et ordinationes iuridicas proclamavit, quae serviant matrimonio vivendo « ex fide » in diversis situationibus et humanis conditionibus. 1.4. Primi saeculi Per prima saecula historiae Ecclesiae, christiani, « sicut caeteri homines» (Ad Diogn. V, 6) nuptias inierunt sub ductu patrisfamilias, solis ritibus domesticis, v.g. dextrarum iunctione. Attamen, non obliti sunt « leges extraordinarium et paradoxalium eorum reipublicae spiritualis» (Ad Diogn. V, 4). Evacuerunt a liturgia domestica omnem aspectum religiosum paganum. Speciatim de prole curaverunt (ibid V, 6); vigilantiam episcoporum acceptaverunt (S. Ignatius Martyr., Ad Polycarpum V, 2), submissionem Deo et connexionem cum fide manifestaverunt in matrimonio (Clemens Alex., Stromata IV, 20) et etiam aliquando in hac occasione confortati sunt celebratione sacrificii eucharistici et benedictione speciali (Tertullianus, Ad uxorem II, 9). 1.5. Traditiones orientales In ecclesiis orientalibus, iam antiquitus, pastores Ecclesiae ipsi partes activas obtinuerunt in celebratione matrimonii loco patrum-familias vel una cum eis. Haec mutatio non effecta est per usurpationem, sed secundum petitiones familiarum et cum approbatione auctoritatum civilium. Sic ceremoniae in sinu familiae peractae, paulatim inclusae sunt in ritibus liturgicis, et ministri ritus mysterii matrimonii non reputabantur amplius soli coniuges, sed etiam pastor ipse. 1.6. Traditiones occidentales In ecclesiis occidentalibus, e coniunctione visionis christianae de matrimonio cum iure romano, quaestio orta est quomodo matrimonium iuridice constituatur; quae ita decisa est, ut hoc simpliciter consensu matrimoniali ipsorum sponsorum fieret. Sic effectum est ut matrimonia clandestina reputata sint ut valida usque ad tempus Concilii Tridentini. Attamen, benedictio sacerdotis et eius praesentia ut testis Ecclesiae necnon ritus liturgici iam a longo tempore optati sunt ab ipsa Ecclesia. Haec praesentia parochi et testium effecta est forma canonica ordinaria. Quam decretum « Tametsi » necessariam ad validitatem declaravit. 1.7. Novae Ecclesiae Optandum est ut, secundum votum Concilii Vaticani II et novum ordinem celebrandi matrimonium, apud populos qui recenter Evangelium audierunt, normae liturgicae et iuridicae novae conficiantur, sub competente auctoritate ecclesiastica, ad componendam realitatem matrimonii christiani cum authenticis valoribus propriarum traditionum. Haec diversitas normarum secundum pluralitatem culturarum componi potest cum unitate essentiali, et sic non excedit limites legitimi pluralismi. Diversimode character christianus ecclesialis unionis et donationis coniugum exprimi potest sub influxu eorum baptismatis necnon per praesentiam testium inter quos sacerdos proprius partes eminentes obtinet. De modis illarum partium diversae adaptationes canonicae forte opportunae hodie videri possunt. 1.8. Ordinationes canonicae In Iure canonico condendo ratio habeatur visionis globalis matrimonii secundum eius varias dimensiones (personales et sociales). Item Ecclesia conscia debet esse ordinationes iuridicas munus auxilii habere et conditionibus humanioribus matrimonii favere. Attamen illae ordinationes totalitati realitatis matrimonii adaequari nequeunt. 1.9. Adspectus personalisticus institutionis « Principium, subiectum et finis omnium institutorum socialium est et esse debet humana persona, quippe quae, suapte natura, vita sociali omnino indiget » (GS 25). Matrimonium ut « intima communitas vitae et amoris coniugalis » (GS 48) locus est et modus favendi bonum personarum secundum earum vocationem. Ergo matrimonium nunmquam concipi potest ut modus sacrificandi personas alicui bono communi extrinseco. Etenim bonum commune est summa « earum vitae socialis conditionum quae tum coetibus, tum singulis membris permittunt ut propriam perfectionem plenius atque expeditius consequantur » (GS 26). 1.10. Structura et non « super-structura » Quamquam subiciatur realismo oeconomico tam in suo initio quam in sua perduratione, matrimonium non est superstructura possessionis pirvatae bonorum ac opum. Quamvis enim formae concretae, in quibus matrimonium et familia existunt, conditionibus oeconomicis subesse possunt, coniunctio definitiva unius viri cum una femina ih foedere coniugali naturae humanae eiusque exigentiis a Creatore sibi inditis respondet. Qua de causa matrimonium coniuges in eorum maturatione personali non solum non impedit, sed multum eisdem adiuvat. 2. De sacramentalitate matrimonii christiani necnon de ligamine inter baptismum et matrimonium sacramentale 2.1. Symbolum reale et signum sacramentale Iesus Christus realitatem matrimonii, uti ab initio generis humani a Deo intenta fuit, prophetice redetegit (cf. Gen 1, 27 = Mc 19, 6 par.; Mt 19, 4; Gen 2, 24 = Mc 10, 7-8 par.; Mt 19, 5) atque per mortem et resurrectionem suam restauravit. Itaque matrimonium christianum « in Domino » (1 Cor 7, 39) vivitur et etiam ab elementis operis salutiferi Christi determinatur. Iam in Vetere Testamento coniunctio matrimonialis est figura foederis inter Deum et populum Israel (cf. Os 2; Ier 3, 6-13; Ez 16 et 23; Is 54). In Novo Testamento matrimonium christianum maiorem dignitatem accipit, nempe est reprasentatio mysterii, quod inter Iesum Christum et Ecclesiam viget (cf. Eph 5, 21-33). Interpretatio theologica profundius illuminat hanc analogiam: dilectio maxima atque donatio Domini in sanguine suo et adhaesio fidelis necnon irevocabilis Ecclesiae Sponsae fiunt exemplar et exemplum matrimonii christiani. Haec similitudo est relatio verae participationis foederis dilectionis Christi et Ecclesiae. Matrimonium christianum e sua parte ad modum symboli realis et signi sacramentalis Ecclesiam Iesu Christi in mundo concrete repraesentat et, praesertim in forma familiae, iure « Ecclesia domestica » (LG 11), vocatur. 2.2. Sacramentum senso strictu Hoc modo matrimonium christianum configuratur mysterio unionis inter Iesum Christum et Ecclesiam. Haec assumptio matrimonii christiani in oeconomiam salutis « sacramentum » sensu latissimo nominari potest. Sed simul est condensatio concreta et actualizatio realis huius sacramenti primordialis. Inde in se verum et proprium signum salutis est, quod gratiam Iesu Christi confert, quapropter Ecclesia Catholica matrimonium christianum inter septem sacramenta enumerat (cf. DS 1327, 1801). Inter indissolubilitatem et sacramentalitatem matrimonii existit habitudo singularis, nempe relatio constitutiva reciproca. Indissolubilitas facilius reddit cognitionem sacramentalitatis matrimonii christiani; e contra, sacramentalitas constituit theologice fundamentum ultimum, etsi non unicum, indissolubilitatis matrimonii. 2.3. Baptismum, fides actualis, intentio, matrimonium sacramentale Sacramentum matrimonii, ut coetera sacramenta, ultimatim gratiam communicat ex virtute operis a Iesu Christo operati et non solum per fidem recipientium. Sed hoc non significat extra fidem aut sine ulla fide in matrimonii sacramento gratiam dari. Ideo sequitur secundum principia classica: Fides est praesuppositum et quidem « causa dispositiva » effectus fructuosi, sed validitas non necessario implicat fructuositatem matrimonii. Factum « baptizatorum non-credentium » autem hodie novum problema theologicum et grave dilemma pastorale ponit, imprimis, si absentia, immo recusatio fidei constare videtur. Intentio requisita, nempe faciendi quod facit Christus et Ecclesia, est conditio minima, ut consensu fiat sub aspectu sacramenti verus « actus humanus ». Etiamsi quaestio circa intentionem et problema circa fidem personalem contrahentium non misceri debeant, tamen non totaliter separari possunt. Intentio vera ultimatim flde viva nascitur et nutritur. Ubi ergo nullum vestigium fidei qua talis (in sensu vocis « Glaubigkeit », « croyance », = paratum esse ad fidem) et nullum desiderium gratiae et salutis invenitur, dubium facti oritur, utrum, supradicta intentio generalis et vere sacramentalis reapse adsit, et matrimonium contractum validum sit an non. Fides personalis contrahentium per se, ut ostensum est, non constituit sacramentalitatem matrimonii, sed sine ulla fide personali validitas sacramenti infirmaretur. Hoc factum novas quaestiones hucusque non sufficienter solutas et maiora munera pastoralia quoad matrimonium christianum ponit. « Imprimis pastores foveant nutriantque fidem nupturientium: sacramentum enim matrimonii fidem supponit atque expostulat » (Ordo celebrandi matrimonium, Praenotanda, n. 7). 2.4. Articulatio dynamica Baptismus est fundamentum sociale atque sacramentum fidei in Ecclesia, per quod homines credentes membra Corporis Christi fiunt. Factum « baptizatorum non-credentium » etiam sub hoc respectu problemata maiori momenti implicat. Necessitates practicae et pastorales non sanantur mutationibus, quae nucleum centrale doctrinae sacramentariae et matrimonialis evertunt, sed radicali renovatione spiritualitatis baptismalis. Baptismus etenim in unitate essentiali et compagine dynamica omnium elementorum atque dimensionum suarum, nempe fides, praeparatio ad sacramentum, ritus, confessio fidei, incorporatio, consectaria ethica, participatio activa in vita ecclesiali) videndus et redintegrandus est. Connexus intimus inter baptismum, fidem et Ecclesiam efferendus est. Tantum hoc modo apparet, matrimonium inter baptizatbs « eo ipso », id est non aliquo « automatismo », sed indole interna verum sacramentum esse. 3. De relatione inter matrimonium creationis et matrimonium sacramentum 3.1. Matrimonium secundum voluntatem Dei Cum omnia in Christo, per Christum et in Christum creata sint, matrimonium, quatenus verum institutum est Creationis, figura evadit mysterii unionis Christi Sponsi cum Ecclesia Sponsa et aliquo modo in hoc mysterium ordinatur. Hoc ipsum matrimonium inter duos baptizados celebratum evectum est ad significandum atque participandum amorem sponsalem Christi cum Ecclesia. 3.2. Inseparabilitas ab opere Christi Inter duos baptizatos matrimonium ut institutum Creationis scindi nequit a matrimonio sacramento. Nam baptizatorum coniugii sacramentalitas non est ei accidentalis, ita ut adesse vel abesse possit, sed eius essentiae ita inhaeret ut ab eo separari non possit. 3.3. Omne matrimonium inter baptizatos sacramentale debet esse Proinde inter baptizatos dari non potest vere seu realiter ullus alius status coniugalis diversus ab eo in quo mulier et vir christiani, irrevocabili consensu personali sese libere mutuo tradentes atque accipientes sicut coniuges, radicitus a « duritia cordis sui » (cf. Mt 19, 8) adimuntur; ac per sacramentum adsumuntur vere et realiter in mysterium coniunctionis sponsalis Christi cum Ecclesia, ita ut possibilitas realis eis detur in caritate perpetua vivendi. Itaque Ecclesia nullo modo recognoscere potesti duos baptizatos versari in statu coniugali consentaneo eorum dignitati et modo essendi novae creaturae in Christo, nisi sacramento matrimonii sint uniti. 3.4. Matrimonium « legitimum » inter « non credentes » Vis et praestantia Christi gratiae, quae propter universalitatem voluntatis salvificae ad omnes homines, etiam extra metas Ecclesiae, sua virtute se extendunt, informant omnem amorem sponsalem humanum, et confirmant naturam conditam, necnon matrimonium « sicut fuit ab initio ». Viri et mulieres ergo, qui nondum Evangelium audierunt, nubent atque nubentur per foedus humanum. Hoc matrimonium legitimum non caret authenticis bonis et valoribus, quae ei praebent suam consistentiam. Haec eadem bona, etsi hoc ignoratur a coniugibus, proveniunt a Deo creatore et inseruntur modo initiali quodam in amore sponsali Christi cum Ecclesia. 3.5. Unio inter christifideles qui exigentias baptismi non agnoscunt Contradictorium esset dicere baptizatos in Ecclesia Catholica regredi vere et realiter posse ad statum coniugalem non sacramentalem, ita ut sibi sufiicere aestiment umbra, dum Christus eis realitatem sui amoris sponsalis offert, Non tamen excludi possunt casus in quibus, etiam apud christianos quosdam, conscientia ab ignorantia vel errore invincibili ita deformata sit, ut sincere putent se matrimonium verum contrahere posse excluso sacramento. In hac situatione, ex una parte, propter negationem fidei et intentionis faciendi quod facit Ecclesia, sunt incapaces sacramentum matrimonii valide celebrandi, cum, ex altera parte, in ipsis ius permanet naturale matrimonii ineundi. In his adiunctis illi valent sese mutuo tradere et accipere sicut coniuges intentione ineundi foedus irrevocabile. Hac mutua et irrevocabili traditione creatur inter ipsos psychologica relatio, quae structura sua interna differt a relatione pure transitoria. Illa relatio, etsi speciem prae se ferat matrimonii, nullo modo ab Ecclesia ut societas coniugalis quamvis non sacramentalis recognosci potest. Pro Ecclesia enim inter duos baptizatos non existit matrimonium naturale a sacramento separatum, sed tantum matrimonium naturale ad dignitatem sacramenti evectum. 3.6. Matrimonia sic dicta progressiva Erratum ergo et periculi plenum est in communitate christiana praxim instaurare seu permittere celebrandi plura matrimonia diversi gradus etiamsi inter se connexa, aut sacerdoti vel diacono permittere ut adsistat qua tali vel preces effundat super matrimonium non sacramentale inter baptizatos attentatum. 3.7. Matrimonium civile In societate pluralistica, auctoritas publica Status imponere potest nupturientibus formam aliquam publicam, qua constat de eorum conditione matrimoniali coram societate politica, et leges insuper ferre quibus effectus civiles exinde promanantes, ad familiaris rei iura et officia quod attinet, rite et certe ordinentur. Fideles catholici rite edoceantur hanc formam publicam, quae communiter civile matrimonium appellatur, non esse pro iis verum matrimonium, nisi forte, e dispensatione formae canonicae aut in absentia valde protracta testis qualificati Ecclesiae, ipsa forma civilis evadat forma canonica extraordinaria celebrandi sacramentum matrimonii (cf. Can. 1116). Quoad non christianos et etiam saepe quoad christianos non catholicos, illa caeremonia civilis habere potest vim constitutivam sive matrimonii legitimi, sive sacramentalis. 4. De indissolubilitate matrimonii 4.1. Principium Traditio Ecclesiae primitivae, innixa doctrina Christi et Apostolorum, indissolubilitatem matrimonii, etiam in casu adulterii, affirmat. Non obstant ad hoc aliqui textus difficilis interpretationis, necnon exempla indulgentiae, de cuius amplitudine et frequentia difficile est iudicare, erga personas quae in angustiis situationibus versabantur. 4.2. Doctrina Ecclesiae Concilium Tridentinum declaravit Ecclesiam non errare quando docuit et docet, iuxta evangelicam et apostolicam doctrinam, vinculum matrimonii propter adulterium dissolvi non posse. Attamen, propter dubia historica (sententiae Ambrosiaster, Catharini et Caietani), et propter rationes oecumenismo redolentes, Concilium anathema tantum proclamavit contra eos qui negant Ecclesiae auctoritatem in hac materia. Proinde affirmari non potest Concilium habuisse intentionem solemniter definiendi indissolubilitatem matrimonii ut veritatem de fide. Attamen, ad hunc canonem alludens, Pius XI in Encyclica Casti connubii dicit: « Quod si non erravit neque errat Ecclesia cum haec docuit et docet, ideoque certum omnino est, matrimonium ne ob adulterium quidem dissolvi posse, in comperto est, reliquas tanto debiliores, quae afferri solent, divortiorum causas multo minus valere nihilque prorsus esse faciendas » (cf. DS 1807). 4.3. Indissolubilitas intrinseca Indissolubilitas intrinseca matrimonii sub variis aspectibus considerari et fundari potest: 4.3.1. Ex parte coniugum: illa intima unio coniugalis, utpote mutua duarum personarum donatio, sicut et ipse amor coniugalis necnon bonum liberorum, exigunt earum indissolubilem unitatem; unde eruitur pro coniugibus obligatio moralis foedus coniugale tuendi, servandi et promovendi. 4.3.2. Ex parte Dei: actu humano quo coniuges sese mutuo tradunt atque accipiunt, oritur vinculum, in Dei voluntate fundatum, in ipsa creatione inscriptum, non ex humano arbitrio pendens, extra potestatem coniugum positum, proinde intrinsece indissolubile. 4.3.3 Ex parte Christi: ultimum profundiusque fundamentum indissolubilitatis matriomnii christiani in eo consistit quod sit imago, sacramentum et testimonium unionis indissolubilis inter Christum et Ecclesiam (bonum sacramenti). Sic indissolubilitas fit eventus gratiae. 4.3.4. Ex parte societatis: indissolubilitas etiam ab ipsa institutione matrimonii exigitur. Decisio personalis coniugum assumitur, tuetur et roboratur ab ipsa societate praesertim ecclesiali, ad bonum prolis et ad bonum commune (dimensio iuridico-ecclesialis). Hi autem varii aspectus intime inter se ligantur: fidelitas, cui coniuges obligantur, ab ipsa societate, praesertim a communitate ecclesiali, protegenda, a Deo creatore necnon a Christo exigitur qui, sua gratia, eam possibilem reddit. 4.4. Indissolubilitas exstrinseca ac potestas Ecclesiae quoad matrimonia Concomitanter cum praxi, Ecclesia doctrinam elaboravit de propria potestate in matrimonio, ita ut clare indicentur ambitus limitesque eius Ecclesia nullam sibi agnoscit auctoritatem ad dissolvendum matrimonium sacramentale ratum et consummatum. Cetera autem matrimonia, sub gravissimis conditionibus, in bonum fidei salutemque animarum, a competenti auctoritate Ecclesiae, dissolvi, aut — secundum aliam interpretationem — saltem declarari soluta, possunt. Haec autem doctrina non est nisi casus particularis theoriae, nunc quasi generaliter a theologis catholicis acceptae, de modo evolutionis doctrinae christianae in Ecclesia. Neque excludi potest Ecclesiam posse notiones sacramentalitas et consumationis ita magis determinare earumque sensum ita ulterius illustrare ut exinde tota doctrina de matrimonii indissolubilitate in profundiore et accuratiore synthesi proponatur. 5. De « divortiatis denuo nuptis » 5.1. Radicalismus evangelicus Fidelis radicalismo Evangelii, Ecclesiam non potest non dicere, cum Apostolo Paulo: « Iis autem qui matrimonio iuncti sunt, praecipio, non ego sed Dominus, uxorem a viro non discedere — quod si discesserit, maneat innupta aut viro suo reconcilietur —, et vir uxorem non dimittere » (1 Cor 7, 10-11). Ex hoc sequitur novas uniones, post divortium civile, nec regulares nec legitimas haberi posse. 5.2. Testimonium propheticum Haec severitas non oritur e disciplina mere positiva, neque ex aliquo legalismo, sed provenit ex iudicio ipsius Iesu (Mc 10, 6 s.), et sic est testimonium propheticum de fidelitate irreversibili amoris Christi et Ecclesiae, sicut et de assumptione amoris sponsalis in ipsa caritate Christi (Eph 5, 23-32). 5.3. Incompatibilitas cum receptione sacramentorum Ex incompatibilitate status divortiatorum denuo « nuptorum » cum mandato et jmysterio amoris paschalis Domini, sequitur impossibilitas, pro his christianis, recipiendi in S. Eucharistia signum unitatis cum Christo. Via ad communionem eucharisticam non potest aperiri nisi per poenitentiam quae implicat detestationem de peccato commisso et propositum non peccandi de caetero (cf. Conc. Trident., DS 1676). Memores igitur sint omnes christiani verborum apostolicorum: « Itaque quicumque manducaverit panem et biberit calicem Domini indigne, reus erit Corporis et Sanguinis Domini. Probet autem seipsum homo et sic de pane illo edat et de calice bibat; qui enim manducat et bibit, iudicium sibi manducat et bibit, non diudicans Corpus » (1 Cor 11, 27-29). 5.4. Cura pastoralis erga divortiatos denuo nuptos Etsi haec situatio illegitima non permivit vitam plenae communionis, ii christiani non excluduntur ab actione gratiae divinae, a coniunctione cum Ecclesia, et non debent privari cura pastorali (cf. Allocutio Pontificia, 4 nov. 1977). Non eximuntur a nonnullis obligationibus a baptismo promanentibus, praesertim ad christianam educationem filiorum quod attinet. Apertae manent eis viae christianae orationis tam publicae quam privatae, poenitentiae et apostolatus. Non negligendi, sed adiuvandi sunt sicut alii christiani qui a nexibus peccati sese liberare, cum gratia Christi, conantur. 5.5. Causae divortii vitandae Semper urgentior apparet necessitas curae pastoralis ad vitandam multiplicitatem divortiorum et novarum civilium unionum. Valde ad hoc interest ut futuri sponsi acquirant conscientiam omnium suarum responsabilitatum ut sponsi atque parentes. Semper meliori modo praesentetur sensu authenticus matrimonii sacramentalis ut foedus « in Domino » (1 Cor 7, 39). Sic melius servabitur mandatum divinum et aptius testimonium reddetur Christi cum Ecclesia foederi ad bonum personale coniugum, liberorum necnon societatis ipsius.
1. De matrimonii sacramentalitate et Ecclesiae mysterio Matrimonii christiani sacramentalitas eo melius apparet in quantum illa ab ipsius Ecclesiae mysterio non separatur. Ecclesia « signum et instrumentum intimae cum Deo unionis totiusque generis humani unitatis », sicut ultimum Concilium asserit (Lumen Gentium, 1) super relationem innititur quam Christus sibi ipsi relate ad illam praebet ut ipsam corpus suum efficiat, Ecclesiae igitur identitas a meris hominis potestatibus non pendet, sed a Christi amore quem praedicatio apostolica indesinenter annuntiat et cui effussio Spiritus nostram adhaesionem reddit possibilem. Ecclesia ergo, testimonium huius amoris qui illam vivificat, Christi est sacramentum in mundo quia corpus visibile atque communitas est, quae Christi praesentiam in hominum historia revelat. Utique Ecclesia-sacramentum, cuius « magnitudinem » Sanctus Paulus declarat (Eph 5, 32), ab Incarnationis mysterio inseparabile est, quatenus Ecclesia mysterium est corporis; a Foederis oeconomia etiam inseparabile est, quatenus super personalem innititur promissionem, quam ei Christus fecit resuscitatus, « cum » illa « omnibus diebus usque ad consummationem saeculi » permanendi (Matth 28, ad finem). Sed haec Ecclesia-sacramenum a mysterio etiam scaturit quod coniugale appellari potest: Christus est cum ea unitus amoris virtute qui eam Christi ipsam sponsam facit unius Spiritus vi et eiusdem corporis unitate. 2. De Christi et Ecclesiae unione Christi et Ecclesiae sponsalia unio id non destruit, sed, e contra, adimplet quod viri et feminae coniugalis amor, in communionis et fidelitatis campo, suo modo annuntiat, implicat vel iam in rem deducit. Christus Crucis, de facto, perfectam sui ipsius oblationem adimplet, quam sponsi in carne ad exitum perducere exoptant, quin tamen ad illam unquam perfecte perveniant. Relate ad Ecclesiam, quam Ipse tamquam suum proprium corpus diligit, id efficit quod mariti pro suis propriis uxoribus facere debent, sicut Paulus asserit. E parte sua, Iesu resurrectio in Spiritus virtute revelat, oblationem quam in Cruce peregit, suos fructus in hac ipsa carne afferre in qua effecta est, Ecclesiamque ab Eo usque ad mortem amatam mundum in hac totali inter Deum et homines communione initiare posse, qua ipsa tamquam Iesu Christi sponsa gaudet. 3. De coniugali symbolismo in Scriptura Iure igitur Vetus Testamentum symbolismum adhibet coniugalem, ut amore sine limite suggerat quo Deus populum suum prosequitur et quem per illum toti humanitati revelare vult. Concrete apud Oseam Deus se tamquam sponsus praesentat, cuius teneritas et fidelitas illimitatae Israelem, prius infidelem, tandem ad amorem comparare obtinebunt, quo ditatus erat. Sic Vetus Testamentum sine timiditate ad intelligentiam nos praeparat Novi, in quo Iesus saepenumero tamquam Sponsus per excellentiam designatur. Ita Baptista apud Io 3, 29, facit; ita Iesus se ipsum apud Matth 9, 15, appellat; ita Paulus illum bis apud 2 Cor 11, 2 et Eph 5 appellat; etiam hoc facit Apocalypsis 22, 17. 20, praeter explicitas ad hunc titulum allusiones quae in parabolis eschatologicis Regni apud Matth 22, 1-10 et 25, 1-12 inveniuntur. 4. De Iesu, Sponso per excellentiam Hic titulus qui a christologia negligi solet, totum suum sensum ante oculos nostros iterum acquirere debet. Sicut Iesus Via, Veritas, Vita, Lux, Ostium, Pastor, Agnus, Vitis, Homo ipse est, quia « in omnibus ipse primatum » (Col 1, 18) accepit a Patre, est etiam, cum eadem veritate eodemque iure, Sponsus per excellentiam, id est, « Magister et Dominus », cum de alium tamquam propriam carnem amando agitur. Propterea, propter hunc Sponsi titulum mysteriumque quod suggerit christologia de matrimonio initiari debet. In hoc campo, sicut in quolibet alio, « fundamentum ... aliud nemo potest ponere praeter id quod positum est, qui est Iesus Christus » (1 Cor 3, 11). Tamen quod Christus Sponsus per excellentiam sit, a facto separari non potest quod « secundus » (1 Cor 15, 47) et « novissimus Adam » (1 Cor 15, 45) sit. 5. Adam figura venturi Adam apud Genesim, ab Eva inseparabilis, ad quem ipse Iesus apud Matth 19 refertur, cum quaestionem de divortio aggreditur, plene intelligi non potest nisi in eo perspiciatur « figura futuri » (Rom 5, 14). Adae personalitas, tamquam totius humanitatis initiale symbolum, arta et in se clausa personalitas non est. Ipsa, sicut etiam Evae personalitas, ordinis est typologici. Adam relativus est ad Illum cui sui sensus ultimi debitor est, sicut caeterum nos etiam debitores sumus: Adam sine Christo non intelligitur et vicissim Christus non intelligitur sine Adamo, id est, sine tota humanitate — sine toto quod humanum est —, cuius apparitionem, tamquam a Deo modo plene singulari volitam, Genesis salutat. Propterea, indoles coniugalis, quae Adamum in sua hominis veritate constituit, iterum in Christo apparet, per quem ipsa restaurata ad impletionem pervenit. Ab amoris defectu conculcata, ad quem ipse Moyses accommodari debuit, veritatem quae illi congruit, in Christo inveniet. Etenim in Iesu Sponsus per excellentiam in mundo apparet, qui, tamquam « secundus » et « novissimus Adam », veram coniugalem indolem salvare et restabilire potest, quam Deus pro « primo » Adamo nunquam velle intermisit. 6. Iesus primordialis veritatis inter virum et feminam coniugii renovator Cum Iesus in mosaica praescriptione circa divortium consequentiam historicam ex « duritia cordis » provenientem denuntiat, se tamquam firmum primordialis veritatis inter virum et feminam coniugii renovatorem praesentat. In potestate amandi sine limite quam possidet, atque unionem cum tota humanitate incomparabilem per suam vitam, mortem et resurrectionem in rem deducendi, verum sententiae Genesis sensum iterum manifestat: « Quod ergo Deus coniunxit, homo non separet» (Matth 19, 6). Secundum eius visionem, vir et mulier in posterum se amare possunt, sicut Deus ab initio illos hoc facere vult, quia ipse amoris fons in Iesu sese ostendit, qui quidem amor regnum fundat. Ita Christus ad primordialem amoris promissi puritatem omnes mundi coniuges iterum ducit; praescriptionem abolevit quae eorum miseriae adhaerere debere putabat, cum eius causam supprimere non posset. Relate ad Iesum, primum par iterum est quod semper ante Dei oculos fuit: propheticum par, a quo incipiens Deus amorem revelat coniugalem, quem humanitas appetit, ad quem facta est, sed quem assequi non potest nisi in Illo qui homines divinitus docet quid amare sit. Ex tunc amor fideliter permanens, indoles coniugalis, quam « nostrorum cordium duritia » in illusionem convertit impossibilem, per Iesum statum obtinet realem, quem Ille solus, tamquam novissimus Adam et tamquam Sponsus per excellentiam, ei iterum tribuere potest. 7. Matrimonii sacramentalitas, evidentia pro fide Matrimonii vero christiani sacramentalitas pro fide in evidentiam devenit. Cum baptizati corporis Christi partem visibiliter constituant, quod est Ecclesia, Christus eorum amorem coniugalem ad suam trahit spheram, ut ei veritatem humanam communicet, qua, extra Illum, hic amor privatus est. Hoc efficit in Spiritu virtute potestatis quam Ipse tamquam secundus et novissimus Adam possidet, sibi indolem primi Adami coniugalem appropiandi atque obtinendi ut ipsa exitum consequatur prosperum. Hoc etiam efficit secundum Ecclesiae visibilitatem, in qua coniugalis amor Domino consecratus in sacramentum devenit. Sponsi in Ecclesiae corde testantur se ipsos in vita obligare coniugali, a Christo virtutem exspectantes ad hanc amoris formam implendam, quae sine Illo in discrimine versaretur. Hoc modo, Christi, tamquam Ecclesiae Sponsi, mysterium coniuges irradiat et irradiare potest, qui Illi consecrati sunt. Amor eorum coniugalis sic profundior et non deformatus invenitur, quatenus ad Christi amorem remittit qui eos sustentat eisque fundamentum praebet. Specialis effusio Spiritus, tamquam gratia sacramenti propria, efficit ut horum coniugum amor in ipsam amoris Christi erga Ecclesiam convertatur imaginem. Haec tamen constans Spiritus effusio hos christianos coniuges ab humani fidelitatis condicionibus nunquam dispensat, quia secundi Adami mysterium realitatem primi nunquam supprimit vel in ullo substituit. 8. Matrimonium civile Consequenter in christianum matrimonium ingressus per meram iuris pure « naturalis » agnitionem relate ad matrimonium effici non posset quicumque sit valor religiosus qui huic iuri agnoscatur vel in illo revera habeatur. Nullum ius naturale per se solum cristiani sacramenti divitias definire posset. Si hoc in matrimonii casu tentaretur, sacramenti significatio detorqueretur quod tamquam finem habet sponsorum christianorum amoris consecrationem ad Christum, ut Christus proprii sui mysterii effectus expandat transformantes. Consequenter, modo diverso ac saeculares Status qui matrimonium civile ad communitatem coniugalem sub aspectu sociali fundandam actum considerant sufficientem, Ecclesia quin huic matrimonio pro non baptizatis omnem valorem recuset, reiicit illud pro baptizatis sufficiens esse unquam posse. Illis matrimonium-sacramentum solummodo convenit, quod ex futurorum sponsorum parte voluntatem supponit Christo amorem consecrandi, cuius humanus valor ab amore tandem pendet quem ipse Christus habet erga nos nobisque communicat. Hinc sequitur sacramenti et « contractus » identitatem, de qua apostolicum Magisterium saeculo XIX formaliter locutum est, tali modo esse intelligendam qui Christi mysterium et christianorum vitam vere observet. 9. Contractus et sacramentum Coniugalis foederis actus, saepe contractus appellatus, qui cum de sponsis baptizatis agitur, sacramenti acquirit realitatem, ad hoc tamquam baptismi effectus simpliciter iuridicus non pervenit. Quod de facto coniugalis inter christianam et christianum promissio verum est sacramentum, ab eorum christiana identitate provenit, in ordine amoris ab illis reassumpta, quem sibi mutuo in Christo promittunt. Cum coniugale foedus id effcit quod alius ad alium sese tradat, eos etiam ad Illum consecrat qui Sponsus est per excellentiam et qui eos docebit ut ipsi in coniuges deveniant perfectos. Christi igitur personale mysterium humani foederis seu « contractus » naturam ab intus penetrat. Hic in sacramentum non devenit nisi futuri sponsi ad ingrediendum in vitam coniugalem per Christum libere consentiant, cui per baptismum iam incorporati sunt. Eorum libera in Christi mysterio integratio ita est sacramenti naturae essentiale, quod Ecclesia se ipsam de christiana huius compomissi authenticitate per sacerdotis ministerium certiorem fieri curat. Humanum ergo coniugale foedus, ratione cuiusdam iuridici statuti per se ipsum, independenter ab omni adhaesione ipsi baptismo libere praestita, efficacis in sacramentum non devenit. Devenit autem in sacramentum virtute indolis publice christianae quae mutuum compromissum profunde afficit quaeque ulterius determinare permittit quo sensu ipsi sponsi huius sacramenti ministri sunt. 10. Contrahentes, ministri sacramenti in Ecclesia et per illam Cum matrimonii sacramentum libera ad Christum nascentis amoris coniugalis consecratio sit, coniuges evidenter ministri sunt sacramenti quod ad eos summe attinet. Sed ministri non sunt virtute potestatis qua « absoluta » appellaretur et in cuius exercitio Ecclesia, stricte loquendo, nullam haberet partem. Ipsi sunt ministri quatenus viva corporis Christi membra, in quo promissiones commuttant suas, quin eorum insubstituibilis decisio meram et simplicem eorum amoris emanationem emciat e sacramento. Sacramentum qua tale integre ex Ecclesiae mysterio procedit, in quam coniugalis eorum amor modo peculiari eos ingredi facit. Propterea nulli contrahentes matrimonii sacramentum sibi conferunt, quin ipsa Ecclesia consentiat, vel in forma diversa ab illa quam Ecclesia sicut maxime significantem mysterium stabilivit, in quod sponsos introducit sacramentum. Ad Ecclesiam igitur examinare pertinet utrum futurorum coniugum dispositiones baptismo revera correspondeant quem iam receperunt; ad ipsam, si opus sit, eos actum peragere dehortari pertinet, qui relate ad Illum cuius ipsa testis est, esset irrisorius. In mutuo consensu qui sacramentum constituit, Ecclesia doni Spiritus Sancti signum et pignus permanet, quod sponsi recipiunt, cum sese, alium cum alio, tamquam christiani, compromittunt. Baptizati ergo coniuges sacramenti ministri sine Ecclesia nunquam sunt et, adhuc minus, supra illam; sacramenti ministri in Ecclesia et per illam sunt, quin Illi unquam secundae tribuantur partes, cuius mysterium eorum amorem ordinat. Recta ministerii sacramenti matrimonii theologia non solum magni est momenti pro spirituali coniugum veritate, sed praeterea oecumenicas pro nostris cum orthodoxis relationibus repercussiones habet non spernendas. 11. Matrimonii indissolubilitas In hoc contextu, ipsa etiam matrimonii indissolubilitas sub luce apparet vivida. Cum Christus unicus sit Ecclesiae Sponsus, christianum matrimonium in authenticam imaginem Christi amoris erga Ecclesiam suam devenire et ut talis imago permanere non potest quin e parte sua intra fidelitatem ingrediatur quae Christum tamquam Ecclesiae Sponsum definit. Quaecumque sint dolor et psychologicae difficultates quae ex eo proveniant, impossibile est, Christo amorem consecrare coniugalem, ut ex eo signum vel sacramentum eius proprii mysterii fiat, qui unius vel utriusque simul coniugis divortium implicet, si verum sit primum matrimonium vere validum fuisse: id quod non semel plene evidens non est. Attamen si divortium, ut ipsum praetendit, unionem legitimam in posterum declarat scissam et, hoc modo, aliam instaurare permittit, quomodo praetendi potest Christum ex hoc alio « matrimonio » realem imaginem suae personalis ad Ecclesiam relationis facere posse? Licet observantia quaedam sub quibusdam aspectibus, maxime cum de coniuge iniuste agitur derelicto, peti possit, novum sic seiunctorum matrimonium sacramentum esse non potest atque obiectivam ad Eucharistiam recipiendam efficit inhabilitatem. 12. Divortium et Eucharistia Quin circumstantiae attenuantes et quandoque etiam novi post divortium civilis matrimonii qualitas reiiciantur, seiunctorum iterum coniugatorum accessus ad Eucharistiam incongruens ostenditur cum mysterio, cuius Ecclesia custos est et testis. Si seiuncti iterum coniugati ad Eucharistiam admitterentur, Ecclesia illis coniugatis credere permitteret, eos in signorum ordine in communionem ingredi posse cum Illo cuius coniugale mysterium in realitatis ordine ipsi non agnoscunt. Si hoc fieret, Ecclesia praeterea se ipsam baptizatis assentientem declararet, cum illi in evidentem obiectivam cum vita, cogitatione et modo essendi Domini tamquam Ecclesiae Sponsi contradictionem ingrediuntur vel cum in ea permanent. Si Ecclesia sacramentum unitatis illis conferre posset qui, in puncto essentiali mysterii Christi, ab eo sunt disiuncti, ipsa nec signum nec testis Christi amplius esset, sed potius eius « antisignum » et « antitestis ». Attamen haec reiectio nullam agendi rationem quae dedecorem infligeret, iustificat, quae insimul Christi misericordiae cum peccatoribus qui nos ipsi sumus, contradiceret. 13. Cur Ecclesia matrimonium « ratum et consummatum » solvere non potest Haec matrimonii christiani christologica consideratio ulterius intelligere permittit, cur Ecclesia sibi nullum agnoscat ius matrimonium ratum et consummatum, id est, matrimonium sacramentaliter in Ecclesia contractum et ab ipsis sponsis in eorum carne confirmatum solvendi. Revera, vitae communio totalis quae, humane loquendo, indolem definiti coniugalem, Incarnationis realismum suo modo evocat, in qua Dei Filius in carne cum humanitate factus est unus. Cum alius cum alio in sui ipsius donatione incondicionata sese compromittit, sponsi transitum realem ad coniugalem vitam exprimunt, in qua amor, quam absolutissime potest, in sui ipsius cum alio comparticipationem devenit. Sic in humanam vitae rationem ingrediuntur, cuius indolem irrevocabilem Christum in memoriam redegit et cuius imaginem in proprio suo mysterio fecit revelatricem. Ecclesia igitur supra unionis coniugalis realitatem nihil potest, quae in potestatem transivit Illius, cuius mysterium ipsa annuntiare, sed non solvere debet. 14. Privilegium paulinum « Privilegium paulinum » quod dicitur, nuper memoratis nullo modo opponitur. Propter id quod Paulus in 1 Cor 7, 12-17 explicat, Ecclesia ius sibi agnoscit matrimonium humanum rescindendi, quod christiane pro coniuge baptizato inviable manifestatur ratione oppositionis quam ei ille facit qui baptizatus non est. In hoc casu, « privilegium », si vere exsistit, in favorem vitae in Christo operatur, cuius momentum, modo relate ad Ecclesiam legitimo, supra vitam coniugalem praevalere potest, quae a talibus coniugibus revera Christo consecrata nec esse potuit nec potest. 15. Matrimonium christianum a Christi mysterio separari non potest Quocumque modo matrimonium christianum in suis biblicis, dogmaticis, moralibus, humanis vel canonicis consideretur aspectibus, a Christi mysterio nunquam separari potest. Hac de causa, matrimonii sacramentum quod Ecclesia testatur, ad quod educat et cuius receptionem permittit, realiter non nisi in continua sponsorum ad ipsam Domini personam conversione viabile est. Haec autem ad Christum conversio partem naturae sacramenti constituit intrisecam atque huius sacramenti sensum et impulsum in coniugum vita directe determinat. 16. Viso non-credentibus non totaliter inaccessibilis Haec tamen christologica visio ipsis non credentibus totaliter in se inaccessibilis non est. Non solum intimam habet cohaerentiam quae Christum tamquam unicum designat fundamentum eorum quae credimus, sed etiam coniugii humani revelat magnitudinem quae etiam alienam a Christi mysterio conscientiam « alloqui ». potest. Praeterea, modus considerandi qui hominis qua talis proprius est, intra Christi mysterium nomine primi Adami collocari potest, a quo secundus et novissimum nunquam est separabilis. Huius rei plena in matrimonii casu demonstratio hanc reflexionem ad alias aperiret considerationes, in quas hic non ingredimur. Ante omnia hic solummodo in memoriam revocare voluimus quomodo Christus verum fundamentum, saepe ab ipsi christianis incognitum, eorum proprii matrimonii est quatenus sacramenti.
|
 |